دلیل:

 ترجمه آیه: از تو می‌پرسند چه چیز برای آنان حلال است، بگو همه پاکیزه‌ها و آنچه به کمک حیوانات شکارگر [به دست می‌آورید] که با آنچه خداوند به شما آموخته است، آن‌ها را دست‌آموز می‌کنید، پس ازآنچه برای شما گرفته و نگه‌داشته‌اند بخورید و [به هنگام ذبح یا فرستادن حیوانات شکارگر] نام خدا را بر آن ببرید و از خداوند پروا کنید که خداوند زودشمار است‌ (مائده 4). طبق این آیه حیوان شکارگر می‌تواند هر نوع حیوانی باشد و فقط سگ بودن شرط نیست. (الهدایه ج4ص401)

 صید: شکار حیوان وحشی و غیر اهلی را گویند.

 مسئله 2◄ اگر در شکار کردن صید، همراه حیوان تربیت‌شده حیوانی غیر تربیتی مشارکت کند، شکارشان حرام است.

دلیل:

از عدی بن حاتم (رض) (صحابی): از رسول‌الله ﷺ پرسیدم: من سگم را پی شکار می‌فرستم و بسم‌الله می‌گویم (حکمش چیست؟)؟ رسول‌الله ﷺ جواب دادند: اگر سگت را فرستادی و بسم‌الله گفتی پس اگر آن سگ شکار را بگیرد و بکشد پس‌ازآن شکار بخور و اگر خود سگ از آن بخورد تو نباید بخوری چون آن سگ شکار را برای خودش نگه‌داشته است. گفتم من سگم را می‌فرستم بعد می‌بینم که کنار سگم سگی دیگر نیز مشارکت کرده است و من نمی‌دانم که کدام‌یک شکار کرده‌اند؟ رسول‌الله ﷺ: نخور زیرا تو برای سگ خودت بسم‌الله گفته‌ای نه برای سگی دیگر. (الهدایه ج4ص401 - السنن الصغیر للبیهقی ج4ص36)

 مسئله 3◄ در شکار کردن حیوان تربیت‌شده شرط است که وقفه‌اش بعد از فرستادن زیاد طول نکشد.

دلیل:

زیرا با مشغول شدن به چیزی دیگر، حکم ارسال و فرستادن صاحبش تمام‌شده است و فرستادن انسان پی شکار شرط حلالیت است. (الهدایه ج4ص405)

 مسئله 4◄ طریقه‌ی دانستن اینکه حیوان چه موقع تربیت‌شده محسوب می‌شود این است:

1- اگر سگ باشد و شکار را سه بار متوالی نخورد و آن را به صاحبش برساند، این حیوان تربیت‌شده است.

2- اگر باز یا عقاب (پرنده شکاری) باشد و با صدا کردن صاحبش برگردد، این حیوان نیز تربیت‌شده محسوب می‌شود.

دلیل:

تعلیم سگ با نخوردن از صید و تعلیم باز شکاری با آمدن پیش صاحبش با صدای وی از حضرت ابن عباس (رض) روایت است.

و دیگر اینکه سگ عادتاً پیش انسان زندگی می‌کند، پس تعلیم یافتن وی با ترک خوردن شکار معلوم می‌شود؛ زیرا این نخوردن خلاف عادت وی است و «باز شکاری» عادت ندارد با انسان زندگی کند پس وقتی به صدای انسان جواب دهد نشانه‌ی تعلیم یافتن وی است. (الهدایه ج4ص402 - الاثار لابی یوسف ج1ص241)

و اینکه شرط کرده می‌شود که سه بار خوردن را ترک گوید، برای این است که در بار اول و دوم شاید به خاطر سیر بودن نخورده باشد پس شرط سه بار برای اطمینان از تعلیم آن می‌باشد. (الهدایه ج4ص402)

 مسئله 5◄ اگر این حیوانات بعدازاین که تربیت‌شده محسوب شدند از شکار تناول کنند، پس تربیت‌شده نیستند و شکارشان حلال نیست و همچنین آنچه را که قبلاً شکار کرده‌اند و در مالکیت صاحب سگ باشد را نیز خورده نشود و تا وقتی‌که تربیت شدنشان معلوم نشود نیز شکارش خورده نشود.

دلیل:

زیرا این کار علامت تعلیم نیافتن حیوان شکارگر است. (الهدایه ج4ص403)

 مسئله 6◄ اگر حیوان شکار شده را زنده بیابد پس فرض است که آن را ذبح کند و اگر ذبح نکند حرام است.

دلیل:

زیرا وی قادر بر ذبح‌شده است، ذبحی که اصل در حلالیت کشتن حیوان است. (الهدایه ج4ص403)

 مسئله 7◄ اگر حیوان شکاری صید را مجروح نکند و با خفه کردن بکشد، این صید حلال نیست.

دلیل:

زیرا مجروح و زخمی‌کردن شکار شرط است. ( الهدایه ج4ص403)

 مسئله 8◄ اگر حیوانی غیر تربیت‌شده شکار کند، اگر زنده باشد و کسی آن را ذبح کند حلال است.

دلیل:

 ترجمه آیه: و شاخ خورده و آنچه درندگان از آن خورده باشند، مگر آنچه [به‌موقع به ذبح شرعی‌] حلال کنید (مائده 3). در اینجا از اشیاء حرام استثنا کرده است یعنی اگر به ذبحش برسید حلال می‌شود. (بدائع الصنائع ج5ص51)

 مسئله 9◄ شروط حلال بودن شکار به‌وسیله تفنگ و مانند آن:

1-هنگام شلیک بسم‌الله گوید. 2- وقتی شلیک کرد و به صید اصابت کرد به دنبال آن شکار بدود.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ: وقتی شلیک کردی و بسم‌الله گفتی پس اگر دیدی که شلیکت صید را کشته بخور و اگر زنده بود ذبح کن و اگر دیدی در آب افتاده نخور زیرا تو نمی‌دانی که آب آن را کشته است یا شلیک تو. (البنایه ج12ص446 - صحیح مسلم ج3ص1531)

 مسئله 10◄ اگر صید را زنده یافت باید آن را ذبح نماید و اگر ذبح نکند شکار حرام است.

دلیل:

در دلیل مسئله قبل بیان‌شده است.

 مسئله 11◄ اگر پس از شلیک به‌طرفش ندود، صید وی حلال نیست و حرام است.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ خوردن صیدی که از چشم صیاد غائب شده را مکروه دانسته‌اند و گفته‌اند: شاید آن صید را حیوانی کشته باشد (با تیر تو کشته نشده باشد). (الاختیار لتعلیل المختار ج5ص4 - المعجم الکبیر للطبرانی ج19ص214)

 مسئله 12◄ اگر با یک شلیک چند صید را شکار کند و این صیدها بمیرند همه‌ی آن‌ها حلال است.

 مسئله 13◄ اگر حیوان شکاری را پی شکاری بفرستد و آن شکاری دیگر را صید کند، حلال است.

دلیل:

زیرا قصد شلیک‌کننده صید است و عملش یک عمل است و برای یک عمل یک بسم‌الله کفایت می‌کند همچنان که اگر دو گوسفند را روی‌هم قرار دهد و با یک بسم‌الله ذبح کند جایز باشد. (الاختیار لتعلیل المختار ج5ص5)

توضیح: اگر در یک شلیک چند حیوان را شکار کند حلال است ولی اگر پشت سر هم شلیک کند پس شکاری که قبل از ذبح شرعی بمیرد حلال نیست؛ زیرا شرط است که وقتی شلیک کرد به دنبال شکار برود و حق ندارد دوباره شلیک کند.

 مسئله 14◄ اگر صدایی را بشنود و به گمان صید بودن به آن شلیک کند و بعد معلوم شود که صید بوده است، آن صید حلال است و نوع صید فرقی نمی‌کند.

دلیل:

زیرا قصدش صید بوده است و تعیین صید شرط نیست و بسم‌الله نیز گفته است پس حلال می‌شود. (الاختیار لتعلیل المختار ج5ص7)

 مسئله 15◄ اگر حیوان اهلی را به‌وسیله‌ی تفنگ و یا وسیله¬ی شکار دیگری مانند تیر و کمان بکشد حلال نیست.

دلیل:

زیرا صید به حیوانی گفته می‌شود که وحشی باشد و از انسان فرار کند و شکار کردن و زخمی‌کردن «ذبح ضرورت» است و در مواقع عاجز شدن از ذبح اختیاری جایز می‌باشد و در حیوان اهلی، وحشی بودن و ممتنع بودن منتفی است. (الاختیار لتعلیل المختار ج5ص4)

 مسئله 16◄ اگر صید را با پهلوی تیر (کمان) بکشد نیز حلال نیست.

 مسئله 17◄ اگر با چیزی عریض صید را بکشد نیز حلال نیست.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ: اگر با یک شیء عریض شکار کردی در این صورت اگر سوراخ کرد و خلید، بِخور و اگر به عرض به شکار خورد نَخور. (المبسوط للسرخسی ج11ص222 - سنن ابی داود 4ص468)

زیرا در معنی موقوذه است. (المبسوط للسرخسی ج11ص222)

 موقوذه: حیوانی که به ضرب چوب کشته‌شده باشد و در آیه 3 سوره مائده حرام شمرده‌شده است.

 مسئله 18◄ اگر شلیک کند و شکار در آب بیفتد نیز حلال نیست.

 مسئله 19◄ اگر شلیک کند و شکار بر روی سطحی یا درختی و یا چیز مرتفع بیفتد و بعد بر زمین بیفتد نیز حلال نیست.

دلیل:

 ترجمه آیه: و متردیه نیز حرام است. (مائده 3) و این شکار نیز جزو متردیه است. (الاختیار لتعلیل المختار ج5ص7)

متردیه: حیوانی که از بلندی افتاده باشد؛ و اگر زنده بیابد و ذبح کند حلال است.

 مسئله 20◄ اگر توری برای شکار در مکانی نصب کند و بسم‌الله نیز بگوید، اگر شکاری در آن گیر کند و زخمی شود و بمیرد این شکار حلال نیست و یا وسیله‌ای تیز مانند داس و یا نیزه را در زمین بکارد و بسم‌الله هم بگوید بعد اگر صیدی در آن گیرکرده و زخمی شود و بمیرد حلال نیست.

دلیل:

زیرا شرط است که انسان صید را بکشد یا زخمی کند و هیچ‌یک از این کارها یافت نشد. (تبیین الحقائق ج6ص226 - البحر الرائق ج8ص553 - در المختار مع حاشیه رد المختار ج6ص469)

 مسئله 21◄ اگر حیوان تربیت‌شده را به‌سوی شکار نفرستاده باشد و آن حیوان تربیت‌شده پی شکار رود، در این صورت اگر صاحب وی بانگ برآورد و آن را برانگیزد شکار این حیوان حلال است.

دلیل:

زیرا زجر و بانگ برآوردن بر حیوان شکارگر جانشین ارسال آن می‌باشد و در وقت عدم ارسال معتبر است. (بدائع الصنائع ج5ص55)

 مسئله 22◄ اگر به حیوانی شلیک کند و با اصابت گلوله قسمتی از حیوان جدا شود، جثه‌ی این حیوان حلال است و قسمتی که جداشده حلال نیست.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ: هر آنچه از حیوان زنده بریده شود مردار است. (العنایه ج10ص131)

 مسئله 23◄ اگر شکار را سه‌تکه کند و اکثر جثه با دمش باشد، هر سه‌تکه حلال است.

 مسئله 24◄ اگر نصف سرش یا بیشتر آن را ببرد نیز کل اجزاء حلال است.

 مسئله 25◄ اگر دوتکه کند نیز هر دوتکه حلال است.

دلیل:

زیرا رگ‌های گردن از قلب تا مغز ادامه‌دارند و وقتی اکثر آن‌طرف دمش باشد پس ذبح اختیاری با بریدن رگ‌ها صورت نگرفته است بلکه با مردن صید ذبح اضطراری صورت گرفته است و در آن لحظه آن جزء جداشده است. (العنایه ج10ص132)

مانند این است که حیوان مرده را شقه کنیم.

 مسئله 26◄ اگر «شکارچی اول» شکار را ضعیف کرده باشد و از فرار کردن ساقط کرده باشد، صید متعلق به شکارچی اول است و «شکارچی دوم» ضامن پرداخت قیمت شکار مجروح است و شکار حرام است.

دلیل:

زیرا امکان دارد با گلوله‌ی شکارچی دوم مرده باشد و این کار درست نیست زیرا بعد از شلیک اول باید ذبح اختیاری انجام شود. (العنایه ج10ص133)

توضیح: چند نفر باهم حق ندارند به شکار شلیک کنند و اگر چنین کاری انجام دهند شکاری که صید می‌کنند حرام است و به کسی که اول شلیک کرده تعلق می‌گیرد.

 مسئله 27◄ اگر شکارچی اول شکار را ضعیف نکرده باشد پس شکار متعلق به شکارچی دوم است و حلال است.

دلیل:

زیرا دومی است که شکار کرده است و رسول‌الله ﷺ فرموده‌اند: شکار برای کسی است که آن را گرفته باشد. (الهدایه ج4ص410)

 مسئله 28◄ شکار کردن حیوان حلال‌گوشت و غیر حلال‌گوشت جایز است.

دلیل:

آیه¬ی 2 سوره مائده که می‌گوید: «وقتی از احرام بیرون آمدید شکار کنید» یعنی شکار آزاد است و این حکم مطلق می-باشد و اجازه داده است که صید خوردنی و غیر خوردنی را شکار کنیم؛ و صید به حیوان خوردنی و غیر خوردنی گفته می‌شود. (البنایه ج12ص463)