حکم مصلّي (نماز خوان) در باره ي قبله، بر 4 نوع است:

مسئله 66 ◄ الف) كسي كه در مكّه است بر وي فرض است که استقبال عين (خود) كعبه کند. (احكام القرآن جصاص من سوره البقره - عمده القاري ج4ص124 - البحر الرائق ج1ص280 - فتح القدير ج1ص263)

مسئله 67 ◄ ب) كسي كه در غير مكه است؛ استقبال به جهت (طرف) كعبه بر وي فرض است.

زيرا از رو به عين كعبه خواندن متعذّر است. (احكام القرآن جصاص من سوره البقره - عمده القاري ج4ص124 - البحر الرائق ج1ص280 - فتح القدير ج1ص263)

مسئله 68 ◄ ج) كسي كه براي رو به قبله خواندن اختيار ندارد (كسي كه مجبور است به طرفي رو كند)، پس وي به هر جهتي كه قادر است استقبال كند و نماز بخواند؛ زيرا وي عاجز است و معذور. (الهدايه و البنايه ج2ص145 - مجمع الانهر ج1ص79)

مسئله 69 ◄ د) كسي كه نمي داند جهت قبله به كدام طرف است؛ اگر كسي نداند كه قبله كدام طرف است و كسي نیز نباشد كه طرف آن را بداند، پس وي خودش جهتي را تخمين زده و به هر طرف كه از نظر خودش قبله است، به همان طرف رو كرده و بخواند.

مسئله 70 ◄ اگر در داخل نماز رأيش برگشت و فكر كرد كه قبله در جهتي ديگر باشد، بدون خروج از نماز به همان جهت برگردد.

دليل:

از جابر (رض) (صحابي): گفت كه ما در سفري بوديم، پس هوا ابري شد و ما حيران مانديم و در جهت قبله اختلاف كرديم و هر كدام از ما به جهتي كه فكر مي كرديم قبله است، نماز خوانديم و بر آن جهت علامت گذاشتيم و بعد به رسول الله ﷺ عرض كرديم و امر به اعاده ی نماز نكرد و گفت كه همان نماز كافي است. (المستدرك علي الصحيحين ج1ص323 - سنن الدارقطني ج1ص278 - نصب الرايه كتاب الصلاه)

وقتي صحابه (رض) در نماز بودند قبله از بيت المقدّس به كعبه تغيير كرد و رسول الله ﷺ و صحابه (رض) در نماز به طرف كعبه برگشتند. (نصب الرايه كتاب الصلاه - الهدايه و البنايه ج2ص151 - صحيح البخاري ج4ص1634 - صحيح مسلم ج5ص9)

مسئله 71 ◄ كسي كه جهتي را اختيار كرده و نماز بخواند، اگر به غير قبله نیز خوانده باشد، اعاده ی نماز بر وي لازم نيست، ولي كسي كه بدون تحرّي (بدون فكر به اينكه قبله كجاست) بخواند، نماز را اعاده كند؛ گرچه به طور اتفاقي رو به قبله خوانده باشد.

دليل:

زيرا قبله در اين حالت فكر وي مي باشد و آن (فكر) يافت نشد. (شرح الياس ج1ص113 - البحر الرائق ج1ص280 - غررالحكام كتاب الصلاه)

مسئله 72 ◄ 6) نیّت نماز: در نمازهای فرض ذکر عدد رکعات شرط نیست؛ يعني براي نماز فرض كافي است كه نیّت نماز فرض وقت را بكند؛ مثلاً فرض ظهر همين روز؛ معلوم است كه فرض ظهر چند ركعت است.

مسئله 73 ◄ براي نماز واجب نیز همانند فرض عمل مي شود.

مسئله 74 ◄ براي غير اين دو (فرض و واجب)، نیّت نماز بكند.

مسئله 75 ◄ اگر به امام اقتداء كند نیّت نماز و اقتداء به امام مي كند.

دليل:

از رسول الله ﷺ: همانا اعمال به نیّت بستگي دارند. (صحيح البخاري ج1ص3 - سنن ابي داود ج6ص284 - صحيح ابن حبان ج1ص219)

و صحّت و فساد نماز مقتدي بسته به نماز امام است؛ پس بر وي لازم است كه نیّت اقتداء به امام را بكند. (الهدايه و البنايه ج2ص143)

به اجماع امّت، نیّت شرط نماز است. (البنايه ج2ص137 - البحر الرائق ج1ص280)

مسئله 76 ◄ نيّت با قلب است و اگر همراه قلب با زبان نیز بگويد، بهتر است. اگر فقط با زبان گفته و قلبش از نیّت خبر نداشته باشد، نیّت محسوب نمي شود؛ پس نمازش درست نيست.

دليل:

زيرا به زبان آوردن نیّت، فکر وي را برای نماز حاضر مي كند. (الهدايه و البنايه ج2ص140 - البحر الرائق ج1ص280)