سنتهای وضوء

 مسئله 16 ◄ 1) شروع با بسم الله.

 مسئله 17 ◄ 2) شستن دو دست تا مچ.

 مسئله 18 ◄ 3) نيت كردن.

 مسئله 19 ◄ 4) مسواك.

 مسئله 20 ◄ 5) شستن دهان (در هر بار آب جديد بگيرد).

 مسئله 21 ◄ 6) شستن بيني.

 مسئله 22 ◄ 7) تخليل ريش.

 مسئله 23 ◄ 8) تخليل انگشتان (تخليل: وارد كردن انگشتان لابلاي همدیگر).

 مسئله 24 ◄ 9) سه بار شستن هر آنچه از اندام که شسته مي شود.

 مسئله 25 ◄ 10) يك بار مسح بر تمام سر.

 مسئله 26 ◄11) مسح بر گوش ها با آبي كه براي مسح سر گرفته شده است.

 مسئله 27  ◄12) ترتيب (به ترتيبي كه در قرآن آمده؛ يعني اول صورت سپس دست ها و بعد مسح سر و شستن پا)

 مسئله 28 ◄ 13) ولاء: پي در پي شستن؛ يعني شستن يك عضو قبل از اينكه عضو قبل از آن خشك شود.

یادآوری: سنّت (مؤكده- سنَة الهدي): آنچه از عمل كه رسول الله ﷺ بر آن مداومت كرده است با ترك آن احياناً. (يعني تقريباً هميشه آن را انجام مي داده و در بعضي از اوقات آن را ترك كرده است) و حكم آن ثواب است با انجام دادن آن و انجام ندادن آن فعل، عتاب دارد (مؤاخذه شدن به اينكه چرا انجام نداده اي). (التوضيح ج2ص681- نورالانوار ص170و171- فقه كيداني مشروع سوم).

دلایل سنّت وضوء:

 1- از حضرت ابو هريره (رض) : رسول الله ﷺ گفتند: اي ابوهريره، وقتي خواستي وضو بگيري پس بسم الله بگو؛ زيرا حفظه (فرشتگان كاتب اعمال) تا فارغ شدنت از وضو برايت عمل نيك مي نويسند. (مجمع الزوائد ج1ص513 دارالفكر (10ج)- نيل الأوطار شرح منتقى الأخبار،محمد بن علي بن محمد بن عبد الله الشوكاني،ج1ص159،دارالفكر (9ج)1994- كنزالعمال متقي هندي ج1ص1877، اعلاءالسنن ج1ص67 - معجم الطبرانی الصغیر ج1ص131.).

2- از رسول الله ﷺ روايت است كه: وقتي يكي از شما از خواب بيدار شود، قبل از سه بار شستن دستان، آنها را در ظرف آب فرو نكند، يعني قبل از فرو كردن در ظرف، دست هاي خود را بشويد؛ زيرا وي نمي داند كه دست وي در شب به چه چيز خورده است. ( صحيح مسلم ج3ص146،دار الكتب العلمية،(2ج)1992 - اعلاءالسنن ج1ص65 - مسند احمد ،مسند آبي هريره،ج2ص477،دار إحياء التراث العربي(7ج)سنن الترمذي،ج1ص98،دار الكتب العلمية،(5ج)1994- سنن الدارمي ج1ص196؛دار الكتب العلمية(2ج)1996).

3- از رسول الله ﷺ: اگر بر امّت من سخت نمي آمد هر آئينه امر مي كردم كه با هر وضو مسواك بزنند (اطاعت از امر رسول الله ﷺ واجب است و چون بخاطر حرج، وجوب مسواك ساقط شد، پس سنّت بودن آن پابرجاست). (اعلاء السنن ج1ص65- (اخرجه موطا مالك ج1ص134 - مسند احمدج2ص495 - سنن الكبري للبيهقي ج1ص59،دارالفكر(17ج)- سنن النسايي الكبري ج2ص198،دارالفكر (7ج)1996 ، اعلاءالسنن ج1ص68 - صحيح بخاري ج2ص681 - مسند ابوحنيفه ص250،دارالكتب العلميه (1ج)- بلوغ المرام ابن حجر العسقلاني ،ج1ص10، دارالمعرفه (2ج)).

4- رسول الله ﷺ بر مضمضه و استنشاق مواظبت كرده است؛ يعني دائماً در وضوء این کار را انجام می داده اند. (هدايه بشرح فتح القدير ج 1ص 22- فتح القدير ج1ص23 - مثل حديث از عثمان بن عفان في جامع المسانيد والمراسيل سيوطي ج15ص193،دارالفكر (21ج)1994 - تلخيص الحبير في أحاديث الرافعي الكبير،ابن حجر،المدينه المنوره،(4ج)،1964).

5- از طلحه بن مصرف از پدرش او هم از جدش: نزد رسول الله ﷺ آمدم در حالي كه وي وضو مي گرفت و آب از صورت و ريش آن حضرت ﷺ مي چكيد و من ديدم كه آن حضرت ﷺ بين مضمضه و استنشاق فصل مي كردند؛ يعني مضمضه و استنشاق را جدا از هم انجام مي دادند. ((ابوداود ج1ص233،(14ج) اعلاء ج1ص78-79 - معجم الطبرانی الکبیر ج19ص181 - السنن الکبری للبیهقی ج1ص85 - معرفة السنن الاثار ج1ص271 - نصب الرایة ج1ص14).

6- رسول الله ﷺ وقتي وضو مي گرفتند ريش خود را تخليل مي كردند. (مسند احمد ج7ص334 - مستدرك علي الصحيحين حاكم (ج2ص26) مرفوعا عن عائشه (20ج)- اعلاءالسنن ج1ص94).

7- از لقيط بن صبره (رض) : رسول الله ﷺ فرمودند: وقتي وضو مي سازي بين انگشتان خود را تخليل كن. (مسند احمد ج4ص616 - ترمذي ج1ص132،دارالكتب العلميه،(5ج)1994- مسند الطيالسي ،ص127،دارالمعرفه(1ج) - اعلاءالسنن ج1ص95 - مسند ابی داود الطیالسی ج2ص677 - المستدرک علی الصحیحین ج1ص291 - سنن الترمذی ج1ص56).

8- از ابي بن كعب (رض) از رسول الله ﷺ: هر كس يك بار اعضاء وضو را شست، وی وظيفه اش را انجام داده؛ يعني فرض وضو را بر جاي آورده و اگر دو بار انجام دهد، پس براي او دو اجر ثابت است و اگر كسي سه بار بشويد، پس آن وضوي من است و وضوء انبياء قبل از من. (سنن ابن ماجه ج1ص145 - مسند ابی داود الطیالسی ج3ص433 - مسند احمد ج10ص27 - المسند للشاشی ج3ص373 - المعجم الکبیر للطبرانی ج13ص234 - سنن الدارقطنی ج1ص134 - مجمع الزوائد ج1ص230).

9- امام شافعي (رض) نيّت را فرض دانسته است ولي ما آن را (وضوء را) مانند پاك كردن لباس و چيزهاي ديگر مي دانيم كه احتياج به نيّت ندارد و نيّت سنّت است و وضوء بدون نيّت ثوابي ندارد ولي مي تواند مفتاح نماز باشد و حديث اسلام آوردن حضرت عمر (رض) كه براي خواندن قرآن وضوء ساخت كه در آن وقت وضوي ايشان بدون نيّت بوده است؛ زيرا نيّت قبل از اسلام لغو و بي معني است مانند آنكه نيّت ندارد.

10- حضرت انس (رض) وضوء ساخت و اعضاي وضوء را سه بار شست و بر سر خود يك بار مسح كرد و گفت: اين وضوي رسول الله ﷺ است. ((ترمذي از ربيع بنت معوذ ج1ص123- فتح القديرج1ص29 - سنن الكبري للبيهقي ج1ص108- مجمع الزوائد ج1ص531)).

11- از ابن عباس (رض) : رسول الله ﷺ در هنگام وضوء، در مسح سر، بر گوش هاي خود نیز مسح كردند. (ابن حبان في صحيحه ج2ص161،دارالفكر (6ج) - سنن الكبري للبيهقي ج1ص117- سنن ابن ماجه ج1ص151- مصنف ابن آبي شيبه ج1ص29- مسند آبي يعلي ج4ص367،دارالكتب العلميه (7ج)1998 - اعلاءالسنن ج1ص83).

12- امام شافعي (رض) ترتيب را فرض مي داند و نزد ما سنّت است؛ زيرا در قرآن، آنچه که در بين اعضاي وضوء آمده، «واو» مذكور است كه مطلق جمع را مي رساند.

واو جمع: اگر بین دو شیء «واو» ذکر شود این معنی را می دهد که این دو حکمشان یکی است و ترتیب بین آنها را مشخص نمی کند؛ مثلاً وقتی می گویی رحیم و حامد آمد، منظور این است که این دو آمده اند و این را نمی رساند که کدام یک اول آمده اند و این است معنی مطلق جمع یعنی فقط جمع بودن را می رساند نه ترتیب را.

و از حضرت علي (رض) : وقتي اعضاي وضوء را بشويم برايم فرقي ندارد كه از چه عضوي شروع كرده باشم. (دارقطني ج1ص92 - سنن الكبري للبيهقي ج1ص150 - اعلاءالسنن ج1ص115- الاوسط ابن المنذر ذكر تقديم الاعضاء).

13- از عبدالله بن مسعود (رض) : مردي نزد رسول الله ﷺ آمد و پرسيد كه اگر كسي غسل جنابت بگيرد و به عضوي از بدن وي آب نرسيده باشد حكم چيست؟ رسول الله ﷺ گفتند كه فقط همان موضع را بشويد. (الطبراني في الكبير ج10ص231، - سنن الكبري للبيهقي ج1ص313- مجمع الزوائد ج1ص609 - اعلاءالسنن ج1ص114-115).

14- از عبدالله بن عمر (رض) روایت است که وقتی در بازار بودند استنجا كردند و وضوء ساختند و صورت و دستان خود را شستند و بر سر خود مسح كردند. در اين وقت او را براي خواندن نماز جنازه خواندند. وقتي داخل مسجد شدند بر خفين خود مسح كردند و نماز ميّت خواندند. (الموطا مالک ج1ص 79 - دارالكتاب العربي (2ج)1988- اعلاءالسنن ج1ص119).

15- از عبدالله بن زيد (رض) در باره ی وضوی رسول الله ﷺ پرسيدند. پس گفت تا آب بیاورند. اول بر دست هاي خود سه بار آب ريخت و بعد دست در ظرف كرد و دست ها را سه بار شست بعد صورتش را سه بار شست و بعد دست ها را تا آرنج دوبار دوبار شست، بعد بر سر خويش مسح كرد. دست را به جلو و عقب كشيد و بعد پاها را شست و در اينجا موسي از وهيب روايت مي كند كه يك بار مسح كرد و اين را بخاري روايت كرده است. (صحيح بخاري ج1ص81 - اعلاءالسنن ج1ص 110).