فَصْلٌ في الجِزْيَة

گرفتن جزیه از کفار:

 مسئله 48 ◄ اگر به خاطر صلح بر کفار جزیه تعیین‌شده باشد، پس هیچ‌گاه تغییر داده نشود.

دلیل:

زیرا صلح بر شیئی واقع‌شده است که دو طرف بر آن رضایت داده‌اند پس‌ازآن عدول کرده نشود. (البحر الرائق ج5ص119)

 مسئله 49 ◄ اگر بر کفار غالب شوند و آنان را بر املاک خود ابقاء کنند و املاکشان از آن‌ها گرفته نشود، در این صورت بر کافر کتابی و مجوسی و بت‌پرست عجم (غیر عرب) که غنی بودنشان آشکار باشد برای یک سال چهل‌وهشت (48) درهم جزیه نهاده شود و به طبقه متوسط آنان نصف آن جزیه نهاده می‌شود و بر فقیری که دارای کسب‌وکار است ربع (یک‌چهارم) آن نهاده می‌شود.

 مسئله 50 ◄ از مرتد جزیه قبول کرده نشود و از وی چیزی به‌غیراز اسلام یا شمشیر نیز قبول کرده نشود.

دلیل:

قرآن کریم: با اهل کتابی که به خداوند و روز بازپسین ایمان ندارند و حرام داشته خدا و پیامبرش را حرام نمی‌گیرند و دین حق نمی‌ورزند کارزار کنید تا به دست خویش و خاکسارانه جزیه بپردازند. (سوره التوبه 29)

حضرت عمر از مجوس جزیه قبول نکردند تا وقتی‌که عبدالرحمن بن عوف (رض) گواهی دادند که رسول‌الله ﷺ از مجوس سرزمین هجر جزیه گرفته‌اند. (تبیین الحقائق ج3ص277 - حدیث سنن ابی داود ج4ص650)

و مبلغ گفته‌شده در مذهب ما بر طبق قرارداد خلفای اربعه (رض) است که در بین صحابه‌ی دیگر وضع کرده‌اند و کسی از صحابه (رض) مخالفت نکرده‌اند پس با اجماع صحابه (رض) ثابت‌شده است. (نصب الرایه ج3ص447 - البحرالرائق ج5ص119)

 مسئله 51 ◄ از بت‌پرست عربی جزیه قبول کرده نشود و اگر بر چنین افرادی غالب شویم (مسلمانان) پس کودک و زن وی فیء (غنیمت) محسوب می‌شود و از وی چیزی به‌غیراز اسلام یا شمشیر قبول کرده نشود.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ وصیت کردند که مشرکین را از جزیره العرب اخراج کنند. (شرح مشکل الاثار ج7ص191)

زیرا رسول‌الله ﷺ از میان آنان مبعوث شده است و قرآن به زبان آنان نازل‌شده است پس معجزه‌ی اسلام بر آنان آشکارتر است و اما مرتد؛ زیرا وی بعد از هدایت به اسلام از آن برگشته است و حضرت ابوبکر (رض) وقتی بنی حنیفه مرتد شدند با آنان جنگیدند و زنان و کودکانشان را به اسارت و بردگی گرفتند و بین جنگجویان تقسیم نمودند. ( البحرالرائق ج5ص120)

 مسئله 52 ◄ بر کافر راهب که با مردم اختلاط ندارد نیز جزیه وضع نشود و همچنین بر کودک و زن و برده و نابینا و معلول عاجز از راه رفتن و فقیر بدون کسب‌وکار نیز جزیه نهاده نمی‌شود.

دلیل:

زیرا این اشخاص که در جنگ علیه مسلمانان شرکت ندارند خونشان معصوم است و جزیه برای دفع قتل آنان می‌باشد و اینان مستحق قتل نیستند پس جزیه نیز گرفته نشود. (فتح باب العنایه ج6ص123)

 مسئله 53 ◄ جزیه با فوت فرد یا اسلام آوردن وی ساقط می‌شود.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ: بر مسلمان جزیه نیست. (اللباب فی الجمع بین السنه - الکتاب ج2ص790 - سنن ابی داود ج4ص659 )

 مسئله 54 ◄ جزیه با تکرار سال، متداخل محسوب می‌شود؛ یعنی اگر جزیه یک سال گرفته نشود و موعد پرداخت جزیه سال دوم برسد یک جزیه گرفته شود.

دلیل:

زیرا جزیه عقوبت به خاطر کفرشان است و قاعده در عقوبات تداخل است به‌مانند حدود و دیگر اینکه جزیه برای انزجار طرف از کفر است و انزجار از گذشته محال است. (الاختیار لتعلیل المختار ج4ص139)

 مسئله 55 ◄ اجازه ساخت کنیسه و کلیسا در دار اسلام داده نشود ولی ذمیان حق تجدید بنای کنیسه و کلیسای قدیمی و منهدم شده را دارند.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ: خصاء (کشیدن خایه) در اسلام نیست و احداث کنیسه نیز نیست. (بدائع الصنائع ج4ص176 - الاموال لزنجویه ج1ص268) یعنی در دار اسلام.

و ازآنجاکه بنا دائمی نیست و تاریخ انقضاء دارد و امام به ذمیان اجازه نگهداری از معابدشان را داده است، پس به‌منزله-ی مجوز اعاده¬ی آن را دادن است و باید به عهد خود وفا کند. (الهدایه ج2ص404)

 مسئله 56 ◄ ذمی را در نوع لباس پوشیدن و مرکبش و زینش و سلاحش از مسلمانان جدا کرده می‌شود یعنی ذمی باید لباسی بپوشد که به‌وسیله‌ی آن از مسلمان جدا شود و شناخته شود پس حق ندارد اسب‌سوار شود و حق ندارد سلاح بسازد و باید کستیج خود را آشکار کند و زینی مانند پالان استفاده کند.

کستیج: رشته‌ای به ضخامت یک انگشت و جنسش از پشم یا موی بز که ذمی بر کمر خود به‌عنوان علامت ذمی‌بودن می‌بندد.

 مسئله 57 ◄ زنان ذمی را در خیابان و حمام از زنان مسلمان جدا کرده شود.

دلیل:

برای نشان دادن خواری و ذلت ذمیان تا ضعیفان مسلمانان با دیدن اینکه آنان در رفاه باشند مفتون نشوند همچنان که قوم موسی با دیدن اینکه قارون را ثروتی بسیار است دچار فتنه شدند. (تبیین الحقائق ج3ص281)

و حضرت عمر (رض) اولین خلیفه‌ای بود که بین مسلمانان و کفار علامتی گذاشت تا کافر از مسلمان شناخته شود برای اینکه در زمان ایشان مردم فزونی یافتند و حضرت رسول‌الله ﷺ فرموده‌اند: به هر طرف که عمر (رض) بگردد، حق نیز با وی است. (البنایه ج3ص361)

 مسئله 58 ◄ بر خانه‌هایشان علامتی نهاده شود.

دلیل:

 تا متکدی (گدا) بر آن‌ها استغفار، نگوید. (بدائع الصنائع ج7ص113)

 مسئله 59 ◄ جزیه و خراج و هر آنچه از کفار بدون جنگ گرفته شود مورد مصرفشان مصلحت‌های مسلمانان می‌باشد مانند حفاظت از مرزها و ساختن پل و نفقه‌ی علماء و کارمندان و جنگجویان و فرزندان آنان.

دلیل:

زیرا با قدرت و شوکت مسلمانان به‌دست‌آمده است پس بر مصالح خودشان صرف شود. (تبیین الحقائق ج3ص283)