مساقات (نگهداری درختان با گرفتن سهمی از میوه):

مسئله 20◄ مساقات: سپردن درختان به کسی تا با گرفتن سهمی از میوه به آن رسیدگی کند.

مسئله 21◄ شرایط صحت مساقات مانند شرایط مزارعه است ولی در یک مورد با مزارعه تفاوت دارد و آن این است که بدون ذکر مدت نیز مساقات درست است.

دلیل:

زیرا میوه در اوقات معینی برداشت می‌شود و وقت آن تقریباً معلوم است پس نیازی به ذکر مدت نیست. (الهدایه ج4ص343)

مسئله 22◄ درصورتی‌که مدتی برای مساقات ذکر نشود سررسید و انتهای مدت آن در اولین میوه‌ای که می‌رسد می‌باشد.

دلیل:

زیرا هر عقد و قراردادی را وقت شروع و انتهایی وجود دارد و داخل قرارداد بودن چین اول میوه یقینی است پس همان اعتبار کرده می‌شود. (البنایه ج11ص510)

مسئله 23◄ در مزارعه‌ی چیزهایی مانند یونجه و هر آنچه که چندین بار برداشت می‌شود، سررسید آن با وقت برداشت تخم و بذر آن است مانند مساقات که سررسیدش با رسیدن میوه بود.

دلیل:

زیرا برای وقت رسیدن بذر برای این اشیاء مدت معلومی وجود دارد پس همان رسیدن به بذر انتهای عقد مساقات گفته می‌شود. (الهدایه ج4ص343)

مسئله 24◄ اگر برای مساقات مدتی ذکر شود که در آن‌وقت رسیدن میوه غیرممکن باشد، ذکر این مدت مساقات را فاسد و غیر مشروع می‌گرداند.

دلیل:

زیرا تعیین این مدت باعث قطع شراکت می‌شود؛ زیرا مساقات شراکت در میوه است و در این مدت میوه‌ای نیست تا شراکتی باشد پس فاسد است. (الهدایه ج4ص343)

مسئله 25◄ اگر موعدی ذکر شود که در آن‌وقت، بعضی‌اوقات وقت چیدن میوه می¬رسد و بعضی‌اوقات نمی¬رسد، پس ذکر این نوع مدت درست است.

دلیل:

زیرا فوت شدن شراکت یقینی نیست، پس عقد مساقات درست است. (الهدایه ج4ص343)

مسئله 26◄ اگر میوه در مدت ذکرشده نرسد، پس برای عامل اجر مثل ثابت می‌شود.

دلیل:

زیرا وقتی فاسد بودن عقد معلوم شد، پس اجر مثل لازم می‌شود. (الهدایه ج4ص344)

مسئله 27◄ عقد مساقات درزمانی که موعد میوه‌چینی رسیده باشد درست نیست.

مسئله 28◄ اگر وقت دروی محصول شده باشد در این وقت عقد قرارداد مزارعه صحیح نیست.

دلیل:

زیرا با انجام عمل است که عامل مستحق شراکت در میوه می‌شود و وقتی میوه رسیده باشد عمل عامل تأثیری در آن ندارد پس فاسد است. (تبیین الحقائق ج5ص285)

مسئله 29◄ اگر صاحب درخت فوت شود درحالی‌که میوه نارسیده باشد، عامل طبق قرارداد تا سررسید آن ادامه دهد.

دلیل:

زیرا در ادامه‌ی عقد هیچ ضرری به ورثه‌ی صاحب درخت نمی‌رسد ولی در فسخ قرارداد به عامل ضرر وارد می‌شود. (تبیین الحقائق ج5ص285)

مسئله 30◄ اگر عامل فوت شود درحالی‌که میوه نارسیده باشد، پس وارثان وی به قرارداد ادامه دهند.

دلیل:

زیرا در ادامه‌ی قرارداد حفظ حق طرفین قرارداد می‌باشد. (تبیین الحقائق ج5ص285)

مسئله 31◄ عقد مساقات بدون عذر فسخ نشود.

دلیل:

زیرا مساقات مانند اجاره است و اجاره بدون عذر فسخ نمی‌شود. (درر الحکام شرح غرر الاحکام ج2ص329)

مسئله 32◄ عذرهایی که باعث فسخ عقد مساقات می‌شوند: 1- عامل مریض شود طوری که قادر به اجرای قرارداد نباشد. 2- عامل خائن باشد و صاحب درخت از زیان رساندن وی به درختان بترسد. 3- یا از زیان رساندن به میوه بترسد.

دلیل:

1- زیرا در صورت مریض شدن عامل اگر عقد لازم باشد وی مجبور به اجیر کردن کارگر می‌گردد و این به وی ضرر وارد می‌کند و الزام ضرر ممنوع است. (مجمع الانهر شرح ملقتی الابحر ج2ص506)

2- و 3- زیرا در ادامه‌ی عقد، الزام ضرر بر صاحب زمین لازم می‌آید و الزام ضرر ممنوع است. (مجمع الانهر شرح ملقتی الابحر ج2ص506)

مسئله 33◄ اگر کسی زمینی را به دیگری برای کاشت درخت بدهد تا زمین و درخت بین آن‌ها مشترک باشد، این قرارداد درست نیست و درصورتی‌که این کار را انجام دهند برای عامل قیمت درختی که کاشته است و همچنین مزد کاشت واجب می‌شود.

دلیل:

زیرا در این عقد برای عامل قبل از انجام عمل الزام شراکت است و این کار ممنوع است و همچنین عامل در مقابل دریافت اجرت عمل نموده است و این عقد فاسد شد پس اجر عمل و قیمت درخت لازم می‌شود. (مجمع الانهر شرح ملقتی الابحر ج2ص506)