فصل اجیر مشترک؛ مزدور و مزدبگیر عمومی:

مسئله 47◄ اجیر مشترک با انجام کار است که مستحق دریافت مزد می‌گردد.

دلیل:

زیرا بدون عمل و فقط با عقد اجاره، اجیر مستحق اجرت نمی‌گردد بلکه با عمل است که مستحق اجرت می‌گردد. (الاختیار لتعلیل المختار ج2ص53)

اجیر مشترک کسی که برای عموم مردم کار انجام می‌دهد مانند خیاط و قصار و راننده تاکسی ...

مسئله 48◄ اجیر مشترک برای عموم می‌تواند کار کند.

مسئله 49◄ اجیر مشترک با هلاک جنس ارباب‌رجوع (کارفرما) ضامن آن نمی‌شود، هرچند شرط کرده باشند که وی ضامن است.

دلیل:

زیرا این کالا در نزد وی با اجازه‌ی مالک به امانت گذاشته‌شده است، پس بدون تعدی ضامن نمی‌گردد. (فتح القدیر ج9ص122)

مسئله 50◄ اجیر مشترک اگر با عمل خود باعث هلاک جنس ارباب‌رجوع (کارفرما) شود ضامن است و اگر از عرف مردم تعدی نکرده باشد، در مورد انسان ضامن نیست.

دلیل:

زیرا این هلاک به وی نسبت داده می‌شود؛ زیرا با فعل وی هلاک شده است، پس ضامن می‌گردد و در مورد انسان برای این ضامن نمی‌شود که انسان با عقد، مورد ضمان قرار نمی‌گیرد بلکه با انجام جنایتی علیه وی مورد ضمان واقع می‌شود. (الاختیار لتعلیل المختار ج2ص54)

مسئله 51◄ اجیر خاص (مزدور شخصی): با تسلیم خود به ارباب، مستحق اجر می‌گردد، هرچند عملی انجام نداده باشد؛ مانند اجیر برای چرای گوسفندان یک شخص که خود را در اختیار صاحب گوسفند قرار می‌دهد.

دلیل:

اجیر خاص نامیده شدن وی ازاین‌رو است که وی در مدت اجاره حق عمل برای کسی دیگر را ندارد، پس وی منافع را تحویل کارفرما کرده است و با منافع است که مستحق اجر می‌گردد. (الهدایه ج3ص243)

مسئله 52◄ اجیر خاص با هلاک آنچه به وی سپرده‌شده است ضامن نمی‌شود و همچنین در صورت هلاک با عمل وی نیز ضامن نیست مگر اینکه عملی که باعث هلاک شده است، از اعمال نگهداری آن نباشد.

دلیل:

زیرا کالای کارفرما در دست وی امانت است و وی در تسلیم کارفرما است و وی بر نگهداری از آن قادر است، پس تا وقتی‌که تعدی از او سر نزد ضامن نیست. (مجمع الانهر ج2ص394)

مسئله 53◄ اگر برای انجام کاری چنین شرط کنند که اگر امروز انجام دهد صد تومان اجرتش است و اگر فردا انجام دهد پنجاه تومان، در این صورت اگر امروز انجام دهد همان اجرت توافق شده به وی تعلق می‌گیرد و اگر فردا انجام دهد، اجر مثل واجب می‌شود، اجر مثلی که از مزد توافق شده فراتر نرود.

دلیل:

زیرا برای یک شیء دو نوع اجر تعیین کرد پس اجاره را فاسد نموده است و در اجاره‌ی فاسد اجر مثل واجب می‌شود ولی از اجرت توافق شده نباید بیشتر شود؛ زیرا اجرت تعیین‌شده همان است. (مجمع الانهر ج2ص395)

امامین (رض) گویند: در هر دو صورت اجرت توافق شده واجب می‌گردد؛ زیرا ذکر امروز برای تعیین وقت است و ذکر فردا برای تعلیق اجرت است، پس در هرکدام که انجام شود همان اجرتی که توافق کرده‌اند، واجب می‌شود. (مجمع الانهر ج2ص395)

مسئله 54◄ اگر بنده‌ای را برای خدمت اجاره کند، پس وی حق مسافرت با وی را ندارد مگر اینکه در قرارداد ذکرشده باشد.

دلیل:

زیرا مشقّت سفر بیشتر از اقامت است پس بدون شرط بردن به سفر مشقّتی است که در اجاره ذکر نشده است و عذر محسوب می‌شود