فصل11- ادراک فرض به جماعت

مسئله 251 ◄ 1) شخصی نماز فرض دو رکعتی یا سه رکعتی را فُرادی (تنها) شروع کرده باشد و قومی بیایند و همان نماز را به جماعت شروع کنند اگر آن شخص هنوز به سجده ي رکعت اول نرفته باشد پس نماز خود را همان جا قطع کرده به جماعت ملحق شود و نماز خود را با ایشان به جماعت اداء کند.

مسئله 252 ◄ اگر آن شخص در نماز چهار رکعتی باشد نمازش را دو رکعت کرده سلام دهد و به جماعت اقتداء کند؛ یعنی فرض خود را با جماعت بخواند و آن دو رکعت که خوانده بود برایش نفل خواهد بود.

مسئله 253 ◄ اگر آن شخص سه رکعت از چهار رکعت را خوانده باشد نمازش را تمام کند و بعد به جماعت اقتداء کند و این نماز وی با جماعت نفل خواهد بود ولی اگر نماز عصر باشد اقتداء نکند. 

دلیل:

زیرا در قطع نماز خود و اقتداء کردن احراز فضیلت جماعت می باشد (فضیلت نماز جماعت بیشتر از فُرادی می باشد). (الهدایه و البنایه ج2ص563)

و در چهار رکعتی، برای نگه داشتن عمل خود از بطلان دو رکعت خوانده بعد اقتداء می کند. (الهدایه و البنایه ج2ص562)

مسئله 254 ◄ 2) اگر شخصی در مسجدی باشد و در آن مسجد اذان گفته شود پس بر وی مکروه است که قبل از خواندن نماز مسجد را ترک کند مگر این که آن شخص اقامه کننده ي مسجدی دیگر باشد.

دلیل:

رسول الله ﷺ: هر کس در مسجدی باشد و اذان گفته شود، پس اگر وی بدون اینکه حاجتی داشته باشد از آن مسجد خارج شود، در حالی که وی قصد برگشتن نداشته باشد، پس وی منافق است. (مصباح الزجاجه ج1ص156 - سنن ابن ماجه ج1ص242)

مسئله 255 ◄ 3) کسی که نماز ظهر و عشاء را بخواند و در این موقع اذان گفته شود، وی می تواند از مسجد خارج شود بدون آنکه این کار وی کراهیت داشته باشد؛ ولی اگر همین شخص بعد از اذان و در هنگامی که اقامه گفته می شود از مسجد خارج شود، بر وی مکروه است که بدون نماز خواندن با جماعت آنجا را ترک کند.

دلیل:

زیرا وی یک بار به دعوت کننده حقّ (با خواندن فرض خود) جواب داده است ولی اگر بخواهد که بعد از اقامه بیرون رود پس وی متّهم به مخالفت با جماعت خواهد شد؛ پس برای دفع این اتّهام با جماعت نماز بخواند. (الهدایه و البنایه ج2ص568) و این نماز دوم با جماعت، نفل است.

مسئله 256 ◄ اگر این مسئله در نمازهای دیگر رخ دهد در هر صورت از مسجد خارج شود. 

مسئله 257 ◄ اگر کسی به سنّت مشغول شود و سنّت خواندن او باعث شود که وی به جماعت نماز صبح نرسد، سنّت نماز صبح را ترک کند (نخواند) ولی اگر بداند که به یک رکعت جماعت خواهد رسید پس سنّت را بخواند.

دلیل:

ابن مسعود (رض) به نماز صبح آمدند و امام نماز را (فرض) شروع کرده بود؛ پس وی اوّل سنّت را خواندند و بعد اقتداء کردند. (مجمع الزوائد ج2ص224 - معجم الطبرانی الکبیر ج9ص277)

همچنین از سعید بن جبیر (رض) چنین روایت شده است. (مصنف ابن ابی شیبه ج2ص153)

مسئله 258 ◄ سنّت نماز صبح قضاء کرده نمی شود مگر اینکه با فرضش فوت شده باشد؛ پس اگر با فرضش فوت شود، قضا کرده شود.

دلیل:

رسول الله ﷺ در لیلة التعریس وقتی نماز صبحشان فوت شد قبل از ظهر قضای سنت صبح را نیز خواندند. (المبسوط للسرخسی ج1ص151)

مسئله 259 ◄ اگر نماز جماعت ظهر شروع شده باشد پس مشغول سنّت نمی شود و اقتداء می کند.

دلیل:

زیرا سنّت ظهر را می توان در وقتش بعد از فرض اداء کرد. (الهدایه و البنایه ج2ص570)

مسئله 260 ◄ و چهار رکعت سنّت را باید قبل از دو رکعت آن خوانده شود.

مسئله 261 ◄ غیر این دو سنّت (سنّت صبح و ظهر) قضاء کرده نمی شود. (سنّت مغرب و عشاء را اگر در وقتش نخواند و به چیز دیگری مشغول شود و بعد بخواهد که آن را بخواند از سنّت آن نماز محسوب نمی شود).

مسئله 262 ◄ رسول الله  ﷺسنن و نوافل خودشان را در سفر و خانه ترک نمی کردند.

دلیل:

از براء بن عازب (رض) (صحابی): در هیجده (18) سفر با رسول الله ﷺ همسفر شدم و ندیدم که رسول الله ﷺ، دو رکعت (نفل) بعد از زوال قبل از نماز ظهر را ترک کرده باشد. (سنن الترمذی ج3ص106 - مشکاه المصابیح ج1ص387 - سنن ابی داود ج4ص89)

از ابن عمر (رض): با رسول الله ﷺ در حضر (دیار خودمان) و سفر نماز خواندم و (نماز خواندن ایشان اینگونه بود): در حضر ظهر (فرضش را) چهار رکعت و دو رکعت بعد از آن و در سفر فرضش را دو رکعت و بعد از آن دو رکعتش (سنّتش) را و عصر را دو رکعت در سفر و بعد از آن چیزی (از نماز) نخواندند. و مغرب را در حضر و سفر سه رکعت خواندند و بعد از آن دو رکعت (سنّتش را). (صحیح ابن خزیمه ج2ص244 - سنن الترمذی ج3ص109 - مشکاه المصابیح ج1ص386 - مسند امام احمد ج2ص217)